Waarom een politieke partij opheffen, als de meerderheid van de door inwoners gekozen raadsleden dat niet wil? Hoe (on)democratisch is dat?
Recent hebben de verenigingsleden (niet te verwarren met de gekozen raadsleden) in meerderheid besloten de vereniging en daarmee de politiek partij Algemeen Belang op te heffen. De meerderheid van de raadsleden en commissieleden echter, willen helemaal niet dat die partij wordt beëindigd. ‘Het is schandalig hoe wij aan de kant zijn gezet!’ aldus raadslid Alex van Asouw die samen met Marieke Dujardin-Stolk en commissielid Harrie Marsé wil doorgaan, onder dezelfde naam. Volgens voorzitter Jaap Budding heeft het bestuur niemand ‘aan de kant gezet’.
Waarom?
Normaal gesproken zijn er enkele redenen waarom een politieke partij besluit zichzelf op te heffen. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat er te weinig kiezers zijn die voor die partij kiezen. Of het kan zijn dat er te weinig personen zijn die plaats willen nemen in de raad. Soms ook volgt opheffing uit een fusie met andere partijen. Het einde zoals de verenigingsleden dat op aangeven van het bestuur afgelopen week hebben besloten, is echter uiterst opmerkelijk te noemen en roept vragen op.
De kiezer
Een politieke partij met daarbij haar raadsleden heeft als hoofddoel het volk te vertegenwoordigen. De kiezers kijken naar hoe de partij en hun raadsleden in het verleden hebben gehandeld, ze kijken naar uitgangspunten waar de partij voor staat, volgen wellicht een kieswijzer en/of kunnen bijvoorbeeld afgaan op een persoonlijk goed gevoel bij een van de verkiesbare personen. Uit die verkiezing volgen een aantal raadsleden, afhankelijk van het aantal stemmen dat op die raadsleden (voorkeursstemmen) of de partij heeft verkregen. Daarmee gaan de raadsleden voor de periode van vier jaar aan de slag, en doen wat in hun eigen afweging volgens hen voor de samenleving het beste is. De kiezer kan een partij niet opheffen, maar kan wel een stem uitbrengen op een andere partij, en daarmee het aantal raadsleden van die partij bepalen, eventueel tot nul. Van verkiezingen was op dit moment geen sprake; de kiezer heeft in ieder geval niet gesproken.
De raadsleden
Volgens eerdere berichten was er onmin in de fractie (de raadsleden en commissieleden samen) en dat zou de reden zijn voor het bestuur over te gaan tot een voorstel tot beëindigen van de partij (we komen hier nog op terug). Er was volgens bestuursvoorzitter Jaap Budding ruim over gesproken, maar het mocht niet baten. Wat in zo’n geval gebruikelijk is, volgde enkele dagen later, toen raadslid Inge van Beers aangaf de partij te verlaten. Het is immers zo dat een raadslid volledig onafhankelijk het raadswerk moet doen, en zelf beslists of deze zich nog kan verenigen met wat de anderen in de fractie nastreven. Het is dan afscheid nemen, vervolgens zelfstandig verder gaan, of aansluiten bij een andere partij.
Volgens Van Beers werden afspraken niet nagekomen, en ze heeft het besluit van de verenigingsleden niet afgewacht, maar zelf haar keuze gemaakt de partij te verlaten. Als democratisch gekozen raadslid blijft zij actief het volk vertegenwoordigen. De overige raadsleden en commissieleden, zo blijkt uit informatie van deze week, waren geenszins van plan om Algemeen Belang te verlaten, en willen ook nu – zelfs zonder het zittende bestuur en verenigingsleden – onder die noemer doorgaan. De vereniging mag ter ziele zijn; de naam Algemeen Belang nog niet.
Wethouders
Net zo onafhankelijk behoren wethouders hun werk uit te voeren. Hoewel ze afkomstig zijn van een partij, en veelal ook door een politieke partij worden ‘aangeboden’ aan de raad, worden wethouders door een meerderheid van de raad gekozen, en dienen zij de wensen van die raadsmeerderheid uit te voeren. Dat kan in voorkomende gevallen ook zorgen voor een breuk met de partij, als hetgeen de wethouder uitvoert, dermate afwijkt van wat de partij wil, dat die partij daar geen vrede mee kan hebben. In dat geval kan de partij het vertrouwen in de wethouder opzeggen, en deze bijvoorbeeld uit de partij zetten. De wethouder kan vervolgens door de meerderheid van de raad gevraagd worden het werk neer te leggen, of zelf opstappen. Het laatste gebeurde enkele jaren terug bij AB wethouder Peter Smit. Vanwege de door hem uitgesproken voorkeuren voor Forum voor Democratie.
De verenigingsleden
Zoals het ook voor raadsleden gebruikelijk is – na een goed gesprek en eventueel een periode van bezinning – om afstand te nemen van een partij, is dat ook voor de verenigingsleden normaal gesproken de meest voorkomende weg. Verenigingsleden zeggen regelmatig hun lidmaatschap op, of stoppen met zich extra in te zetten voor de partij, als ze zich niet kunnen vinden in wat de politici (in dit geval de raadsleden) in de praktijk uitvoeren. Die gekozen volksvertegenwoordigers wijken dan af van het eerder beschreven gedachtegoed; ze doen dit veelal met argumentatie, nieuwe inzichten of uit oogpunt van samenwerking. Verenigingsleden zijn het daar vervolgens niet me eens. In dit geval zou dat kunnen betekenen, dat een groot deel van de verenigingsleden zou stoppen, en een kleiner deel zou overblijven. Niks mis mee zou je denken, als het alternatief zoals nu geheel opheffen betreft. De overgebleven raad- en commissieleden met de kleine groep verenigingsleden kunnen – en willen – dan verder.
Waarom?
Waarom dan toch de partij opheffen? Waarom zou je een partij opheffen, als de meerderheid van de door inwoners democratisch gekozen raadsleden willen doorgaan? ‘Omdat de fractie wordt geacht partijstandpunten te formuleren en verdedigen, hetgeen in het geval van AB onvoldoende gebeurde,’ aldus voormalig voorzitter Budding. ‘Het opheffen van de partij de enige mogelijkheid om te voorkomen dat bij het publiek (ten onrechte) het idee wordt gewekt dat de meningen van de raadsleden gelijk zijn aan in de partij (lees: verenigingsleden en bestuur – Red.) levende standpunten.’
Zoals hierboven beschreven, is het meer gebruikelijk dat verenigingsleden afscheid nemen, waarmee ze evengoed aangeven niet meer achter het handelen van ‘hun’ raadsleden te staan. Bij de ledenvereniging van AB werd anders besloten. De overgebleven fractieleden (raadsleden en commissieleden) doen blijkbaar niet wat de verenigingsleden willen. De enige stok voor de vereniging om mee te slaan – tegen de meerderheid van door de kiezer gekozen en daarmee onafhankelijk functionerende raadsleden – was het opheffen van de partij.
De vereniging is opgeheven; de partijnaam blijft vooralsnog bestaan; de zittende raadsleden zullen onder dezelfde naam hun raadswerk voortzetten.
