2022 was het jaar van de laatste wulp op de heide van natuurgebied de Kampina in Oisterwijk, zo laat natuurmonumenten in haar onderstaande persbericht weten; de vogel is gevlogen.
2022 gaat de geschiedenis in als het jaar van de laatste wulp op de heide van Kampina. Hij volgt daarmee die andere iconische soort, de korhoen, op die ongeveer 40 jaar geleden van de heide verdween. Voorlopig zal het aanzwellende gejubel van de wulpen niet meer te horen zijn. Onverwachts komt zijn verdwijnen niet, want al jaren ziet Natuurmonumenten een daling van het aantal broedparen. Ondanks extra maatregelen was zij niet in staat dit tij te keren en dat maakt het verlies van de wulp extra frustrerend.
Broedvogels op Kampina
Vogelwerkgroep Boxtel houdt al jaren de broedvogelstand op de Kampina bij. Dit jaar was het gebied rond de Zandbergsevennen op de centrale heide aan de beurt en werden broedvogelterritoria van wel 52 soorten geteld. Een mooi resultaat met waarnemingen van nachtzwaluw, veldleeuwerik en roodborsttapuit. Ook een zeldzame grauwe klauwier deed de harten sneller kloppen. Minder goed gaat het met bijna alle roofvogelsoorten en de enkele waarneming van een dodaars, de kleinste futensoort van Nederland, baart ook zorgen. Maar het meest triest stemde wel die laatste overvliegende eenzame wulp, die tijdens verschillende telrondes werd waargenomen.
Dramatische achteruitgang wulp vanaf 2000
De wulp broedde in Noord-Brabant vanouds vooral in heidevelden en in de Kampina waren er tot de eeuwwisseling elk jaar rond de 25 broedparen. In 2008 restten er nog 9 koppeltjes. Deze dramatische achteruitgang bereikt nu in 2022 zijn dieptepunt met nog een enkele wulp. Een nest wordt er niet meer geteld.
Ook met veel andere diersoorten gaat het slecht
Frans van Erve, vogelkenner en al decennia actief met het bijhouden van de vogelstand in het gebied, struint vanaf het begin van de jaren zestig over de Kampina om vogels te inventariseren. Vanaf de jaren tachtig gaat hij met een karteringsmethode van Sovon Vogelonderzoek Nederland de vogelstand op de heide systematischer bijhouden. “Daardoor hebben we nu een heel goed beeld hoe het met al die heidevogels, waaronder ook de wulp, is gesteld” vertelt van Erve. “En de resultaten liegen er niet om. De biodiversiteit neemt af, doordat het met veel andere diersoorten ook slecht gaat! Zo tel ik ook al jaren de levendbarende hagedissen op een vaste telroute over de heide van Kampina en ook daar zie je een sterke daling van het aantal exemplaren”.
Stikstof maakt de natuur ziek
Het hele heidesysteem is ziek. De bodem is verdroogd en een overmaat aan stikstofverbindingen uit de lucht verzuurt de bodem en zorgt voor een ongewenste overbemesting. Van een gezond bodemleven is geen sprake meer en dus is het aantal insecten in de bodem, maar ook in de lucht drastisch verlaagd. “Ik denk dat voedselgebrek één van de belangrijkste oorzaken is van de achteruitgang van de heidefauna en dus ook de wulp”, aldus Frans van Erve. Door de stikstof woekert de grassoort pijpenstro zo heftig dat het de heide en andere zeldzame en bloeiende planten verdringt. Belangrijke nectarbronnen voor insecten verdwijnen en dat brengt de hele voedselketen aan het wankelen. Voor de jongen van de wulp vormen de dichte aaneengesloten grasmatten een belemmering om bij insecten in de bodem te komen. Natuurmonumenten hoopt dat de omstandigheden in de toekomst verbeteren, maar dan zal eerst de stikstofneerslag drastisch omlaag moeten en het grondwaterpeil omhoog.
Steeds drukker op Kampina
In de Kampina zien we vooral de laatste tien jaar een enorme toename van het aantal bezoekers en dit kan tevens een rol hebben gespeeld bij het verdwijnen van de wulp. Uit onderzoek is ook gebleken dat er een verband is tussen de afname van het aantal wulpen in gebieden waar de recreatie toeneemt. De soort is erg gevoelig voor verstoring. Zo zal een broedende wulp bij het naderen van zijn nest al vrij snel opvliegen. Op zo een moment zijn de onbewaakte eieren een makkelijke prooi voor de kraaien. Om die reden heeft Natuurmonumenten in het verleden de populaire NS-wandeling laten verleggen. Het moest voor meer rust op de centrale heide zorgen. Het heeft jammer genoeg niet mogen baten. In 2020, het eerste coronajaar, kwamen er nog eens meer bezoekers het natuurgebied in. Meer mensen gingen van de wandelpaden af en struinden dwars door de heide en er werden meer loslopende honden gezien.
Nog twee paar wulpen aan rand van Kampina
Op de centrale heide is de wulp verdwenen, maar aan de randen van de Kampina houden nog twee paartjes stand. De voedselomstandigheden en de rust zijn hier mogelijk minder ongunstig, maar volgens de boswachter ziet het er voor beide nesten niet hoopvol uit. Afgaand op het gedrag van de vogels zijn er dit jaar in beide nesten geen jongen geboren.
