Gemeente Oisterwijk heeft na lang wikken en wegen het bouwwerk in de tuin bij Monument Van Riel in Heukelom verboden. Het kunstige bouwwerk naast de uitgebouwde en museaal ingerichte boerderij en bijgebouwen, bekend als Monument Van Riel in Heukelom, is te hoog en past niet in het bestemmingsplan. Gemeente wil dat Van Riel het afbreekt. Anton Nuyten was er recent op bezoek, en schreef er onderstaande ingezonden brief over:
Monument van Riel: tuinsieraad met theetuin bedreigd
We zijn er met de DonderbergGroep op een excursie in 2014 geweest: de boerderij met aanbouw van Marcel en Angele van Riel in Heukelom – het Monument Van Riel. We zijn daar toen allervriendelijkst ontvangen en rondgeleid door Marcel en Angele van Riel, en we waren diep onder de indruk van de verzameling kostbaarheden en rariteiten en hoe deze op originele wijze verwerkt waren in het interieur. Het heeft vele jaren geduurd om de verzameling tot stand te brengen. Inmiddels is dit hedendaagse, unieke curiositeitenkabinet door de gemeente bevorderd tot museum, in ieder geval voor een periode van 5 jaar. Anderzijds – en dat was in 2014 al een probleem – vindt die zelfde gemeente, met omwonenden, dat een overdekte ruimte naast de boerderij, aangemerkt als ’tuinsieraad’, met theetuin, niet door de beugel kan: men vindt dat de hoogte van het bouwwerk van 9 m naar 3m moet worden teruggebracht. Voor zover ik mij kan herinneren staat Monument Van Riel zo ongeveer ‘in the middle of nowhere’. Wie heeft er dan zo veel last van?
Het is een bekend probleem bij creatieve, doorgaans kunstzinnig getalenteerde mensen die zelf iets maken, naar eigen idee; het komt wel vaker voor bij de categorie zelfbouwfollies. Een goed voorbeeld hiervan is de strijd om afbraak of behoud van het Kerkje van Harkema in Groningen, dat we ook een keer op excursie met de DonderbergGroep hebben bezocht. Ook in dit geval wilde de gemeente geenszins meewerken, maar de folly had een belangrijke sociale functie, mensen kwamen er graag bijeen, en het kerkje was bijzonder: geheel naar eigen inzicht gebouwd door boer Harkema, zonder hulp van anderen. Harkema is inmiddels overleden, maar zijn kerkje staat er, ondanks de gemeentelijke tegenwerking, nog steeds! Blijkbaar zijn de bureaucraten ergens overstag gegaan en hebben zij ingezien dat regels soms moeten worden aangepast, als het gaat om iets zo volkomen unieks als een zelfbouwfolly – de meest pure follysoort. De gemeente Heukelom is nog niet zo ver. Men krijgt een kostbare schat – de verzameling curiositeiten, verwerkt in onnavolgbare herinrichting van een oude boerderij, inclusief originele theetuin – als het ware in de schoot geworpen en dan blijft men steken in bouwverordeningen bij een annex.
De creativiteit van de Van Riels wordt bestempeld als ‘illegaal’. Als DonderbergGroep weten we inmiddels wel dat juist de zogeheten illegaliteit de beste follies kan voortbrengen. En voor het Monument Van Riel gelden dezelfde argumenten om het te laten voortbestaan, zoals het er nu bij staat, als bij het eerder genoemde voorbeeld van het Kerkje van Harkema en vele andere bijzondere architectuur, die niet volgens de regels is gebouwd – en alleen al daarom bijzonder is.
Wanneer creativiteit, originaliteit en kunstzinnigheid, zoals duidelijk het geval is bij Monument Van Riel, worden bestempeld als ‘illegaal’, i.e. ongeoorloofd of onwettig, dan bevindt men zich op een hellend vlak. Buiten de lijntjes kleuren is een vak apart, niet gebonden aan starre regels…
